Theo số liệu Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số công bố hồi tháng 8, tỷ lệ nhân lực công nghệ thông tin (CNTT) trên tổng số lao động của Việt Nam ước đạt 1% trong tổng số 51 triệu lao động. Về kỹ năng, Việt Nam chưa có chuẩn kỹ năng số quốc gia mà chỉ có chuẩn kỹ năng sử dụng CNTT được ban hành từ 2014.

Việt Nam thiếu hụt nhân lực số

Tiến sĩ Lê Hùng Cường, Phó tổng giám đốc FPT Digital, cho biết những năm gần đây, chuyển đổi số là chiến lược được các doanh nghiệp ưu tiên hàng đầu nên nhu cầu về nguồn nhân lực số cũng tăng cao. Tuy nhiên nguồn nhân lực số của Việt Nam đang thiếu cả về số lượng lẫn những kỹ năng cần thiết để hoàn toàn làm chủ các chương trình chuyển đổi số.

Ông Cường cũng trích dẫn khảo sát cho thấy, chỉ 40% doanh nghiệp cho biết có đủ kỹ năng công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) để duy trì, khai thác đầy đủ các hệ thống công nghệ số của họ. Dự báo đến 2023, toàn ngành sẽ thiếu hụt khoảng một triệu lao động.

Tiến sĩ Lê Hùng Cường, Phó tổng giám đốc FPT Digital, tại hội thảo Chuyển đổi số doanh nghiệp sản xuất hồi tháng 9 ở Hà Nội.

Theo báo cáo về xu hướng tuyển dụng nhân sự năm 2022 của TopCV, kết thúc 2021, 43% doanh nghiệp đối mặt tình trạng thiếu hụt nhân sự. Trong đó, doanh nghiệp IT - Phần mềm thuộc nhóm có tỷ lệ thiếu nhiều nhất. Nhân sự công nghệ thông tin luôn nằm trong top ba vị trí được săn tìm trong năm nay. Gần 65% doanh nghiệp có kế hoạch tăng nhu cầu tuyển dụng nhân lực CNTT trong năm 2022. Tuy nhiên, sau 9 tháng và qua nhiều kênh tuyển dụng, đào tạo, không ít bên chia sẻ mới chỉ đạt được khoảng 2/3 số nhân sự cần thiết.

"Vấn đề nhân lực của Việt Nam không phải về năng lực mà là về số lượng", bà Stephanie Davis, Phó chủ tịch Google châu Á Thái Bình Dương, khẳng định trong sự kiện đổi mới sáng tạo ở Việt Nam giữa tháng 7. Theo bà, Việt Nam cần đào tạo nhiều nhân lực hơn với những kỹ năng phù hợp. Hiện nay, cơ hội nghề nghiệp trong lĩnh vực số ngày càng nhiều, trong khi lực lượng lao động cung ứng lại thiếu nghiêm trọng.

Để giải quyết bài toán nhân sự, trong đề án Nâng cao nhận thức, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số đến năm 2025, Bộ Thông tin và Truyền thông đặt mục tiêu đào tạo 1.000 chuyên gia chuyển đổi số trong các ngành, lĩnh vực, địa bàn để làm lực lượng nòng cốt chuyển đổi số trên toàn quốc. 100% các trường "đại học số" phải hoàn thiện được mô hình tổ chức số, quản trị số, hoạt động số, chuẩn hóa dữ liệu số, kho học liệu số mở và được đầu tư trang bị đồng bộ hạ tầng, nền tảng công nghệ, trang thiết bị học và thực hành, sẵn sàng tuyển sinh và đào tạo nguồn nhân lực chuyển đổi số.

Hiểu đúng về vai trò của nhân lực số

Theo các chuyên gia, quá trình chuyển đổi số cần có sự tham gia của tất cả nhân sự trong tổ chức. Chuyển đổi số không phải là ngành nghề riêng và sẽ không có một chương trình riêng nào có thể đào tạo đủ các yêu cầu về nhân sự số. Do đó, cần có nhiều chương trình đào tạo được thiết kế phù hợp từ khi họ là học sinh - sinh viên tới khi đi làm.

Các chuyên gia cũng cho rằng đào tạo nhân lực chuyển đổi số không chỉ là việc dạy cách làm chủ công nghệ, máy móc mà còn phải giúp họ thay đổi cả tư duy, hiểu đúng về giá trị của con người trong từng khâu chuyển đổi số của tổ chức. Điều này quan trọng với cả những người lao động phổ thông đến cấp quản lý, lãnh đạo.

Ông Albert Antoine, chuyên gia cố vấn ngành khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, đồng sáng lập Avaiga, nhận định: "Nhiều lãnh đạo hiểu sai rằng chuyển đổi số là mua phần mềm về chạy là xong. Người bán nói với họ trong phần mềm có AI, Big Data, blockchain là chuyển đổi số. Đó là sai lầm nghiêm trọng". Theo ông, chuyển đổi số nên được hiểu là thay đổi về cơ cấu tổ chức nhân sự, mô hình kinh doanh để phù hợp với những thay đổi của thị trường.

Ông Antoine phản ánh, ở Việt Nam, nói đến chuyển đổi số, các công ty thường giao cho đội ngũ IT. Trong khi đó, chuyên viên IT không phải người làm dữ liệu, họ chỉ là đối tác để giúp các chuyên gia thu thập, tìm kiếm dữ liệu. Việc xử lý và hiểu dữ liệu cần kiến thức chuyên sâu. Ở các nước phát triển, ngoài CTO - Giám đốc công nghệ còn có một vị trí đặc biệt là CDO - Giám đốc dữ liệu.

Trong khi đó, đại diện FPT Digital nhấn mạnh chuyển đổi số sẽ làm thay đổi môi trường làm việc của tổ chức, cách thức và các quy trình hoạt động tại các bộ phận nói chung và của mỗi cá nhân nói riêng. Vì vậy, chuyển đổi số không phải công việc của riêng một bộ phận nào hay từ phía lãnh đạo mà cần sự tham gia và gắn kết của toàn bộ nhân sự trong tổ chức.

Các chuyên gia lưu ý, trong tiến trình chuyển đổi số, ngoài kỹ năng chuyên môn, người lao động cần kết hợp nhiều kỹ năng mềm để linh hoạt thích ứng với môi trường làm việc mới. Lực lượng lao động Việt Nam có thế mạnh là trẻ tuổi, ham học hỏi, thích nghi nhanh với công nghệ mới. Nhưng những kỹ năng số để làm việc còn cần cải thiện, đặc biệt là nhóm các kỹ năng mềm như tư duy phản biện và giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm, sáng tạo và quản lý, theo Phó tổng giám đốc FPT Digital.

Khương Nha